TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı, "Türkiye ve Avrupa Ülkelerinde Seçim İttifakları" başlıklı bir araştırma yaptı. Araştırmada siyasi partilerin, seçimlere tek başına katılmak yerine, seçim stratejilerini diğer partilerle eş güdüm içerisinde hayata geçirdikleri durumlarda seçim ittifakından bahsedildiği belirtildi.
Türkiye'de kanunlara rağmen seçim ittifakı yapıldı
Araştırmada, siyasi partilerin müşterek listeyle seçime girmek, seçim kampanyasını eş güdümlü yürütmek ve seçimden sonra ortak hükümet kurmak konusunda anlaştıklarını kamuya açıkladıklarında ittifakın vücut bulduğu ifade edildi. Türkiye'de milletvekili seçimlerinde ittifak veya iş birliği yapmayı engelleyen yürürlükteki kanunlara rağmen, geçmiş dönemlerde siyasi partilerin, tek parti çatısı altında seçime katılmak suretiyle seçim ittifakı yaptıklarına dikkat çekildi.
İttifak kuran partilerin, yasakların kapsamına girmemek için biçimsel anlamda "müşterek liste" yapmaktan ve müttefik parti yararına açık bir "destekleme kararı" almaktan özenle kaçındığı aktardı.
Araştırmada; ittifakların, ülke barajını aşabileceği şüpheli partinin seçime katılmaktan vazgeçmesi ve bu partinin lider kadrosu ile belirli sayıda milletvekili adayının kendi partisinden ayrılıp seçime katılacak müttefik partinin milletvekili listesinde uygun seçim çevrelerine ve sıralarına yerleştirilmeleriyle gerçekleştiği vurgulandı.
Araştırmada, Türkiye'de seçim ittifakıyla ilgili, "1991 milletvekili seçimlerinde, Milliyetçi Çalışma Partisi (MÇP) ve İslahatçı Demokrasi Partisi'nin (İDP), Refah Partisi (RP) çatısı altında seçimlere girdiği; Sosyal Demokrat Halkçı Parti (SHP) ile Halkın Emek Partisi'nin (HEP) ittifak oluşturduğu; 1995 milletvekili seçimlerinde, Büyük Birlik Partisi (BBP) adaylarının partilerinden ayrılarak Anavatan Partisi (ANAP) listelerinde yer aldığı; 2002 milletvekili seçimlerinde, Halkın Demokrasi Partisi (HADEP) ve Emeğin Partisi'nin (EMEP) seçime katılmayarak Demokratik Halk Partisi'ni (DEHAP); Aydınlık Türkiye Partisi (ATP) ile Demokratik Türkiye Partisi'nin (DTP) seçimlere katılmayarak Doğru Yol Partisi'ni (DYP) desteklediği; 2007 milletvekili seçimlerinde, Demokratik Sol Parti'nin (DSP), seçime katılmayarak Cumhuriyet Halk Partisi'ni (CHP) desteklediği ve 7 Haziran 2015 milletvekili seçimlerinde, Büyük Birlik Partisi'nin (BBP), Saadet Partisi (SP) ile seçim iş birliği yapıldığı" bilgisi yer aldı.
Avrupa ülkelerinde ittifak düzenlemesi var
Avrupa'nın birçok ülkesinde ise siyasi partilerin, seçimlerden önce yasal zeminde ittifaklar oluşturması ve seçimlere müşterek listelerle katılmalarının mümkün olduğu belirtilen araştırmada, "Çekya, Finlandiya, Hırvatistan, İtalya, Litvanya, İspanya, Macaristan, Polonya, Portekiz, Romanya ve Slovakya'da seçim ittifaklarının (seçim koalisyonu) yasal dayanağa sahiptir. Bu ülkelerin seçim mevzuatında siyasi partilerin ittifak kurmak suretiyle parlamento seçimlerine müşterek aday listesiyle katılabilecekleri açıkça belirtilmiştir" denildi.
Romanya'da seçim ittifakının yanı sıra birden fazla siyasi partinin "parti ittifakı" statüsü ile de seçimlere girebildiği, Letonya'da ise daha genel amaçlarla kurulan "parti ittifakları"nın bu statüyle seçimlere katılabildiği aktarılan araştırmada; Almanya Seçim Kanunu'na göre seçimlerde sadece siyasi partilerin aday gösterebildiği, dolayısıyla birden fazla partinin bir araya gelerek müşterek liste sunmalarının yasak olduğu ancak partilerin listelerinde başka parti adaylarına yer vererek örtülü ittifak kurabildiği kaydedildi.
Avusturya'da ise seçimlerde siyasi partilerin değil, belirli sayıda imza koşulunu yerine getiren kampanya partilerinin (campaigning party) aday listesi sunduğu, birden fazla partinin, seçilme şanslarını artırmak için bir kampanya partisi oluşturmak amacıyla birlikte hareket edebildiği aktarıldı.
Seçim barajı ittifak halinde bazı ülkelerde kademeli artıyor
Araştırmada, bazı ülkelerde seçim ittifakları için geçerli seçim barajlarına da yer verildi. Buna göre, Çekya'da seçim barajı yüzde 5 iken iki partili ittifakta baraj yüzde 10, üç partili ittifakta yüzde 15, dört ve daha fazla partili ittifakta yüzde 20; İtalya'da seçim barajı yüzde 3 iken ittifakta en az bir partinin yüzde 3'ü aşması koşuluyla yüzde 10.
Macaristan'da yüzde 5 olan seçim barajı iki partili ittifakta yüzde 10, üç veya daha fazla partili ittifakta yüzde 15; Romanya'da yüzde 5 olan seçim barajı iki partili ittifakta yüzde 8, üç partili ittifakta yüzde 9, dört ve daha fazla partinin oluşturduğu ittifakta yüzde 10, Slovakya'da yüzde 5 olan seçim barajı iki veya üç partili ittifakta yüzde 7; dört ya da daha fazla partili ittifakta yüzde 10'a çıkıyor.
Litvanya'da ise yüzde 5 olan seçim barajı ittifak halinde yüzde 7'ye, Polonya'da da yüzde 5 olan seçim barajı ittifak halinde yüzde 8'e yükseliyor.
Araştırmada, ittifak düzenlemesinin yer aldığı seçim kanunlarında yer alan ve seçim ittifaklarını ilgilendiren bazı konulara da yer verildi. Bu düzenlemelerden bazıları şöyle:
- "Partiler, birden fazla ittifakta yer alamazlar (Polonya Seçim Kanunu, m. 87/1)
- Seçim ittifakı içerisinde yer alan partiler müstakil aday listesi sunamazlar (Çekya Seçim Kanunu, m.31/8; İspanya Seçim Kanunu, m44/3; Polonya Seçim Kanunu, m.208).
- Seçim ittifaklarının seçim kurullarına sundukları müşterek aday listelerinde ve basılan oy pusulalarında seçim ittifakının veya ittifakı oluşturan partilerin ismine veya amblemine de yer verilmesi gerekir (Çekya Seçim Kanunu, m.38/1; Litvanya Seçim Kanunu, m.58/2; İtalya Seçim Kanunu, m.31/2; İspanya Seçim Kanunu, m.46 ve 172; Portekiz Seçim Kanunu, m.95/2; Romanya Seçim Kanunu, m.34/5).
- Seçim ittifakının aday listesinde, adayın ittifaktaki hangi parti tarafından aday gösterildiği belirtilmelidir (Romanya Seçim Kanunu, m.29/10; Portekiz Seçim Kanunu, m.24/1)."
Kaynak: AA
