ÇÖLYAK HASTALIĞI NEDİR?
Tüketilen besinler bileşenlere ayrılarak bağırsak mukozası üzerinden kana karışır. Vücudun yeterli oranda besin alabilmesi ince bağırsak üzerinde bulunan villus çıkıntıları tarafından sağlanır. Çölyak hastaları glüten hassasiyeti nedeniyle bağırsak mukozasındaki çıkıntıların kıvrımları azalır ve küçülür. Bunun sonucunda da besinler emilemez hale gelir. Sonuç olarak da beslenme yetersizliği ve buna bağlı farklı hastalıklar belirtileri görülür.
Çölyak hastalığı bağırsaklarda besinin sindirimin ve emlimin bozulmasıyla ortaya çıkan bir hastalıktır. Çölyak hastaları arpa, buğday, çavdar ve belirli oranda yulafta bulunan glütene karşı hassasiyet gösterirler.
Çölyak hastaları glüten içeren besinler tükettiklerinde bağırsaklarda immunolojik reaksiyonlar oluşumu sonucu hasar ve iltihap meydana gelir. Bunun sonucu olarak da yeterli beslenme olmaz ve çeşitli hastalıklar oluşur.
Çölyak hastalığı nedir konusu detayları incelendiğinde çölyak daha da iyi anlaşılır. Çölyak genetik bir hastalıktır. Hastaların yüzde 10'unda ailede görülen hastalık diğer aile bireylerinde görülür. Çift yumurta ikizlerinde yüzde 30 oranında görülürken tek yumurta ikizlerinde yüzde 70 oranında görülmektedir.
ÇÖLYAK HASTALIĞI BELİRTİLERİ NELERDİR?
Birtakım viral enfeksiyonlar ve stres çölyak hastalığına neden olabilir. Sessiz çölyak ya da latent ise bu hastalığın karakteristik özelliklerinin görülmediği ama kalıtsal olarak yatkınlık olan hastalar için kullanılan terimdir. Çölyak hastalığının gerçek sıklığı tam bilinmemektedir. Ancak kan bankasındaki verilere göre 300 kişiden birinde bu hastalığın görülebileceği ön görülmektedir.
Çölyak hastalığı nedir ve belirtileri nedir dendiğinde bu hastalığın belirtilerini mercek altın aldığımızda hastalığın durumu daha iyi anlaşılmaktadır. Çölyak hatalığı erişkinlerde ve çocuklarda farklı şekilde görülür. Çocuklarda büyüme geriliği ve gelişme bozukluğu, bu hastalığın erken belirtisi olabilir. Karın ağrısı, ishal, huysuzluk, , bulantı, kusma, davranış bozuklukları, uyuklama ve okulda başarısızlık gibi diğer belirtiler de görülebilir.
Çölyak hastalığı yetişkinlerde ise 30-40 yaş civarında ve daha ileri yaşlarda da görebilir. Yetişkinlerde Emilim bozukluğuna bağlı ve besin, mineral ve vitamin eksikliğine bağlı olarak iki farklı şekilde bu hastalık kendisi gösterir. Yağ emilimi bozulması ile ishal ve şişkinlik, karbonhidrat emilimi bozulması ile laktoz intoleransı ortaya çıkar. Çölyak hastalarında karın ağrısı ve şişkinlik gibi şikayetler de görülebilir.
Çölyak besinler
Çölyak hastalığının genel belirtileri:
Dermatitis herpetiformis (kırmızı ve kaşıntılı ve cilt döküntüleri)
Dilde yanma, , solukluk halsizlik benzeri kansızlık belirtileri
Kalsiyum eksikliğine bağlı kas zayıflığı, kemik ağrısı, kemik erimesi,
K vitamini eksikliği nedeniyle bağlı kanamalar görülmesi
A vitamini eksikliği nedeniyle gece körlüğü
Depresyon belirtileri
Ses kısıklığı görülmesi
Epileptik nöbetler görülmesi
Denge sorunları ve baş dönmesi
Hormon seviyelerinde bozukluk
Eklem sorunları
Ağız aftları
Dikkat bozukluğu gösterilebilir.
ÇOCUKLARDA ÇÖLYAK HASTALIĞI BELİRTİLERİ NELERDİR?
Çölyak hastalığı çocuklarda farklı şekilde belirti gösterir. Bunlar:
Kusma
İştahsızlık
Kas erimesi
Gelişme geriliği
Karında şişlik
Kronik ishal
2 yaşından büyük çocuklarda çölyak belirtileri:
İshal
Kısa boy
Ergenlikte gecikme
Dikkat eksikliği
Sinirlilik
Kabızlık
Kilo kaybı
ÇÖLYAK HASTALIĞINDA HANGİ BESİNLERİN EMİLİMİ BOZULUR?
Çölyak konusunda bietyler en çok çölyak hastalığı nedir ve belirtileri nelerdir, çölyak hastalığı nedir ve tedavisi, ve çölyak hastalığı nedir neden olur gibi soruları sorarlar. Hastalığı daha iyi tanımak isteyenler ise Çölyak hastalığında hangi besinlerin emilimi bozulur sorusunun yanıtını arar.
Çölyak hastalığında emilimi bozulan besinler: Çölyak hastalarında karbonhidrat, protein ve yağ emilimi bozulmuştur. Emilimi en çok bozulan besin ise yağdır.
ÇÖLYAK HASTALIĞI TANISI NASIL KONULUR?
Araştırmalar çölyak hastalığının sadece yüzde 20'sine tanı konulabildiğini göstermektedir. Çölyak hastalığı tanısı için doktor tarafından ayrıntılı öykü ve fiziksel muayene kontrolü yapılır. Bunlardan farklı olarak doktor özel testler uygulayarak çölyak tanısı koyabilir. HLA-DQ2 ve HLA-DQ8 adlı lökosit antijenlerine yapılan genetik testler çölyak hastalığının tanısı için kullanılabilir. Testler sonucu çölyak hastalığı tanısı kuvvetli ihtimalse doktor kanül yardımıyla inceleme yapar. Gerekirse villus hasarını incelemek için doku örneği alabilir. Bu testler sonucu çölyak hastalığı tanısı konulur.
ÇÖLYAK HASTALIĞI NASIL TEDAVİ EDİLİR?
Çölyak hastalığının tedavisi diyet beslenme ile yapılır. Gluten içeren besinler beslenme düzeninden çıkarılır ve glütensiz şekilde beslenilir. Bunun için çölyak hastaları glüten içeren besinleri bilmelidir. Buğday, çavdar, arpa ve bunlardan üretilmiş irmik, makarna, bulgur, kek, erişte, börek gibi her çeşit besin gluten içerir.
ÇÖLYAK HASTALARI NE KADAR SÜREDE İYİLEŞİR?
Çölyak hastalığının tedavisi için çölyak hasaları uzman diyetisyene yönlendirilir ve beslenme düzeninden glütenle besinler çıkarılarak çölyak hastaları yaşamlarına devam eder. Çölyak hastalarının diyet sonucu iyileşmesi ve villusların yeniden büyümesi birkaç aydan birkaç yıla kadar uzayan bir süreci kapsayabilir. İnce bağırsaktaki iyileşme çocuklarda yetişkinlere göre daha hızlı gerçekleşmektedir.
ÇÖLYAK HASTALARI GLUTENLİ GIDA YERSE NE OLUR?
Çölyak hastaları yanlışlıkla glütenle gıda yerse bulantı, ishal ve karın ağrısı şikayetleri ile karşılaşır. Bazı hastalarda glütenle gıda yediğinde bir belirti olmayabilir ama bu onun sorun yaşamadığı anlamına gelmez. Az miktarda glüten tüketmek bile zararlı olabilir. Beslenme yetersizliği görülmesi halinde demir, çinko, b12 vitamini, kalsiyum, folik asit, D vitamini ve K vitamini desteği alınabilir.
ÇÖLYAK HASTALIĞI TEDAVİ EDİLMEZSE NE OLUR?
Çölyak hastalığı tedavi edilmezse çeşitli riskler oluşur. Bunlar:
Malabsorbsiyon
Kalsiyum ve K vitamini eksikliği
Otoimmün hastalıkların prevelansında yükselme
Lenfoma
Kalın ve ince bagırsak kanserleri
Megoblastik anemi
Osteoporoz Kısırlık, düşük
Depresyon
Büyüme geriliği
Hipokrommikrositer anemi
ÇÖLYAK HASTALARININ TÜKETEBİLECEĞİ BESİNLER NELERDİR?
Tüm sebzeler
Tüm bakliyatlar
Tüm katkısız sıvı ve katı yağlar
Tüm meyveler
Yumurta, basit toz şeker, reçel, zeytin, bal
Et, tavuk, balık
Una bulanmış konserve türleri
Mısır, patates, pirincin kendileri ve unları gıda hazırlamada tercih edilebilir.
Ayrıca nohut unu, kestane unu, üzüm çekirdeği unu, soya unu kullanılabilir.
Evde çekilmiş baharatlar.
ÇÖLYAK HASTALARININ TÜKETMEMESİ GEREKEN BESİNLER NELERDİR
Buğday, yulaf, arpa, çavdar katkılı her türlü ürün. (un, çörek, unlu tatlılar, irmik, makarna, bulgur, bulgur pilavı, dondurma külahı şehriye, kuskus, kek, pasta, kurabiye, bisküvi, ekmek, gofret, simit, kraker, börek, un ilave edilen çorbalar, tarhana, yarma gluten içeren hazır salça, ketçap, soslar)
Galeta unu ile kızartılmış balık, tavuk gibi etler.
Malt kullanılan içecekler.
Gluten içeren köfte, pane harçları, hazır çorbalar, gibi hazır çeşniler.
Sirke, puding, sakız, ketçap, çikolata, dondurma, mayonez gibi gıdaların bazılarında gluten vardır. Bunlar yenmeden önce kesinlikle ürün hakkında bilgi alınmalıdır. Soslu kuruyemişler, tuzlu, glüten kullanıldığı için yasaktır.
Bu besinlerin glutenle işlem yapılmamış hali, glüten barındırmayan kuruyemişler serbesttir.
GLUTEN HASTALARI HANGİ BÖLÜMDE TEDAVİ EDİLİR?
Üniversite Hastaneleri Gastroentroloji, Endokrinoloji ve Metabolizma anabilim dalları
